Ngũ Hành Sơn, năm ngon núi cẩm thạch sừng sững bên bờ biển Đông là một thắng tích nổi tiếng của cả nước, là điểm đến du lịch hấp dẫn của thành phố Đà Nẵng. Ngoài các yếu tố do thiên nhiên ban tặng, trong lòng nó còn chứa ẩn những giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh cùng với làng nghề điêu khắc đá hình thành và phát triển gần 400 năm, đã trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, là điểm đến không thể thiếu của du khách trong hành trình đến với Đà Nẵng và các di sản văn hóa miền Trung.
Quần thể di tích Ngũ Hành Sơn là chuỗi di sản văn hóa của Việt Nam, là biểu tượng văn hóa của thành phố Đà Nẵng. Thời gian gần đây, Ngũ Hành Sơn được tôn vinh nhiều danh hiệu cao quý. Năm 2000, Tổng cục du lịch Việt Nam công nhận lễ hội Quán Thế Âm là một trong 15 lễ hội Quốc gia. Năm 2011, Tổ chức kỷ lục Việt Nam từ đề cử, giới thiệu của Hiệp hội du lịch đã chọn Ngũ Hành Sơn là Top 10 – điểm du lịch tâm linh thu hút nhất. Năm 2014 làng đá mỹ nghệ Non Nước được công nhận là di sản phi vật thể Quốc gia. Gần đây nhất trang website TripAdvisor đã bình chọn Đà Nẵng của Việt Nam đứng đầu danh sách “điểm du lịch đáng đến nhất thế giới năm 2015”. Năm 2017 Danh thắng Ngũ Hành Sơn đã đón gần 1,5 triệu lượt khách đến tham quan, du lịch lượng khách tăng 20% so với cùng kỳ.
Ngũ Hành Sơn – Non Nước không chỉ là một địa danh du lịch được đông đảo du khách tìm đến, mà đây còn là nơi đã đi vào thơ ca, nhạc, họa từ bao đời và được lưu giữ, nơi đây cũng có nhiều truyền thuyết mang đậm bản sắc văn hóa của một dân tộc luôn vượt lên những hoàn cảnh khắc nghiệt để tự tồn tại và phát triển. Qua những truyền thuyết về sự tích hình thành Ngũ Hành Sơn – Non Nước chúng ta cũng thấy được tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của những người đi lập nghiệp thời bấy giờ. Đó là tình cảm đối với quê hương đất nước, ý thức hướng về cội nguồn của tất cả mọi người Việt Nam sống ở bất cứ nơi đâu và bất cứ thời đại nào.
Danh thắng Ngũ Hành Sơn nhìn từ ngọn Thủy Sơn
Tính chất biểu tượng về văn hóa đất Quảng của Ngũ Hành Sơn được khẳng định rõ nhất qua truyện kể dân gian bản địa là Truyền thuyết Ngũ Hành Sơn – còn có tên Sự tích núi Ngũ Hành. Đối với sự hình thành của núi Ngũ Hành Sơn đã gắn liền với truyền thuyết về thần Kim Quy và trứng Rồng của Long Quân. Để chuẩn bị cho Lễ hội Quán Thế Âm năm 2018 diễn ra từ ngày 17-19/2 Âm lịch (nhằm ngày 02-4/4 Dương lịch) tại chùa Quán Thế Âm (ngọn Kim Sơn), Ban Quản lý Khu Du lịch thắng cảnh Ngũ Hành Sơn tái hiện lại Truyền thuyết hình thành Danh thắng Ngũ Hành Sơn với tiêu đề “Huyền Thoại Ngũ Hành Sơn” qua mô hình thu nhỏ để phục vụ du khách thưởng lãm trong những ngày diễn ra Lễ hội. Để bạn đọc và du khách hiểu rõ hơn về Danh thắng Ngũ Hành Sơn, chúng tôi xin gửi đến quý vị Truyền thuyết này như sau:
Chuyện kể rằng: Ngày xửa ngày xưa có một cụ già từ miền biển phía Bắc xa xôi bơi thuyền đến cập vào bãi biển phía Đông (Đà Nẵng ngày nay), cụ lên bờ và dựng một túp lều tranh sống hiu quạnh một mình với công việc chài lưới.
Một buổi sáng, như thường lệ, cụ sửa soạn thuyền để ra khơi đánh cá, thình lình trời bổng nổi sấm, gió thổi vùn vụt, mặt biển sôi động, từng đợt sóng cao xô vào bờ cuồn cuộn. Trong tiếng gầm rít của gió, tiếng gào thét của sóng cụ già thấy hiện ra một con rồng khổng lồ làm mặt đất rung chuyển, cát bụi bay mù mịt, cụ già tưởng như căn lều của mình đã tan tành ra từng mảnh khi con rồng tiến gần về phía đó. Cụ bổng nghe một tiếng sấm vang lên và từ dưới bụng con rồng lăn ra một quả trứng lớn, sau đó con rồng từ từ quay ra biển và biến mất những đợt sóng khổng lồ.
Một lát sau, trời yên biển lặng, cụ già chưa kịp hoàn hồn thì bổng thấy một con rùa vàng lớn cũng từ ngoài khơi đi vào và đến bên túp lều, Rùa Vàng đào một lỗ trên cát rồi vùi quả trứng xuống. Sau đó Rùa Vàng quay lại bảo cụ già: “Ta là thần Kim Quy, ta muốn ngươi phải gắng sức bảo vệ giọt máu này của Long Quân”, chưa hết bàng hoàng, cụ già lúng túng trả lời: “Nhưng tôi tuổi già, sức yếu làm sao đủ sức đảm đương công việc hệ trọng này”. Thần Kim Quy liền trao cho cụ già một chiếc móng và nói: “Ngươi đừng lo, hãy cấm lấy chiếc móng này và hễ có chuyện chẳng lành thì cứ đặt móng bên ta, ta sẽ chỉ cách cho”, cụ già nhận chiếc móng và nói “Được, tôi xin cố hết sức”. Xong việc, Thần Kim Quy liền quay ra biển và biến mất sau làn nước xanh.
Từ đó, cụ già giữ gìn và chăm nom quả trứng rất cẩn thận. Một hôm đang làm việc trong vườn, cụ già kinh hãi khi thấy một chiếc xe trâu từ đằng xa cứ nhắm thẳng vào vị trí chôn quả trứng mà tiến đến, trên xe lố nhố những khuôn mặt dữ dằn với binh khí hùng hổ trên tay. Với ý nghĩ chỉ cần chiếc xe trâu lăn qua cũng đủ làm cho quả trứng vỡ tan tành, cụ già vội lấy chiếc móng rùa ra đặt sát bên tai mình và cụ nghe một giọng nói dịu dàng vang lên: “Hãy nằm xuống, nằm xuống đi!”, cụ già liền làm theo, mời vừa nằm xuống, cụ liền hóa thành một con hổ to lớn, bọn người kia hoảng hồn quay xe tháo lui chạy mất. Sau đó, cụ già dỡ cả túp lều của mình ở đến dựng ngay bên trên chỗ chôn quả trứng Rồng. Cụ không ngờ trứng mỗi ngày một lớn và trồi dần lên khỏi mặt đất. Trứng cứ lớn mãi, lớn mãi choáng gần hết căn nhà tranh bé nhỏ của cụ. Vỏ trứng lấp lánh như một hòn ngọc khổng lồ. Một đêm cụ già vừa nằm chợp mắt thì nghe có tiếng lửa cháy lách tách, thì ra bọn người hôm nọ đang quay lại phóng lửa đốt túp lều của cụ, thấy thế cụ liền khấn xin thần Kim Quy cứu giúp. Vừa khấn xong, cụ già liền thấy mình đang ở trong một hang đá rộng rãi và mát mẻ, trong góc hang lại có giường chiếu sẳn sàng. Cụ không hề hay biết rằng có một phép màu đã xảy ra, chính cụ đang ở trong hang đá của một trong năm ngọn núi Cẩm thạch vừa được biến thành từ năm mảnh vỡ của chiếc vỏ trứng Thần. Từ trong chiếc trứng ấy đã bước ra một bé gái xinh xắn chính là giọt máu – con gái của của Long Quân.
Cụ già càng bàng hoàng hơn khi bước ra cửa hang và nhìn thấy quanh mình có năm hòn núi đá với đủ loại cây cỏ, chim muôn… Từ đó cụ già với cô gái nhỏ sống bên nhau như 02 cha con, chim chóc và thú rừng là những người bạn của họ. Hằng ngày, từng đàn chim thay nhau đi lấy sữa từ trong các mạch đá và hái trái cây quanh núi về nuôi cô bé, chúng còn tha bông vải từ các nơi về dệt nên những bộ quần áo xinh đẹp cho cô bé và ông cụ. Cô bé và cụ già được người dân trong vùng yêu mến bởi 02 cha con đã dạy cho họ biết trồng cây, dệt vải để sinh sống và còn vào rừng hái lá để chữa bệnh cho mọi người.
Thời gian thấm thoát thoi đưa, cô bé giờ đã trở thành một thiếu nữ xinh đẹp tuyệt vời. Một hôm, có chàng Hoàng tử con vua đi săn với đoàn tùy tùng đi lạc đến cửa hang dưới chân núi đã nhìn thấy cô gái, quá si mê với vẻ đẹp kiều diễm, chàng đã trở về xin vua cha cho cưới nàng làm vợ. Ngày đoàn tùy tùng đem kiệu rước cô gái về cung cũng là ngày thần Kim Quy lên bờ đón cụ già xuống biển.
Từ đó, ngọn núi thiếu vắng bóng 02 cha con cụ già nhưng những người dân làng chài vì yêu mến 02 cha con ông lão đã kéo đến sinh sống lập nghiệp quanh chân năm cụm núi. Đến nay, những hòn núi đá cẩm thạch ấy vẫn còn trơ gan theo cùng năm tháng bên cạnh biển Đông mà dân gian vẫn quen gọi là hòn Non Nước.
Với Truyền thuyết Ngũ Hành Sơn, người Quảng đã biết dựa vào cha ông để sáng tạo cho riêng mình một truyện kể dân gian rất quen mà rất lạ. Ở đây, ông lão ngư dân là lạ, mà vỏ kia cũng là lạ. Những cái lạ ấy là đóng góp đáng quý của người Quảng vào trứng rồng lớn mãi, lớn mãi thành 5 ngọn núi Kim, Mộc, Thủy, Hỏa và Thổ – làm nên “hòn Non bộ” khổng lồ giữa lòng thành phố, là biểu tượng của thành phố Đà Nẵng.
Nguyễn Văn Hiền – Trưởng ban
Ban Quản lý Khu Du lịch Thắng cảnh Ngũ Hành Sơn
