Tại Đà Nẵng, có nhiều dấu tích Chăm đã được phát hiện và khai quật và một trong số hiện vật đó đã được đưa vào các điểm du lịch để phục vụ khách tham quan
Tại chùa Linh Ứng, động Tàng Chơn, động Huyền Không… thuộc Ngũ Hành Sơn, có những di tích bằng đá được chạm trổ công phu. Theo các nhà văn hóa, dấu tích con người ở Ngũ Hành Sơn đã có từ đầu thế kỷ XIV. Trong nhiều thế kỷ còn lưu lại đến ngày nay qua hình thức tín ngưỡng thờ Linga – Yoni. Những tượng thần được chạm trổ công phu trên các bộ đá ở động Tàng Chơn, động Huyền Không…
Hướng dẫn viên đang thuyết trình với du khách về giá trị di tích Chăm tại Ngũ Hành Sơn
Tại động Tàng Chơn có hang thờ của dân tọc Chăm còn lưu giữ nhiều hiện vật bằng đá, Linga – Yoni đá được thờ trang trọng trong hang tối. Ngoài ra, trước chùa Linh Ứng có một bệ đá được trang trí cả ba mặt. Mặt chính trang trí hình thần Indra ( thần Sấm sét, thần chiến tranh hay thần hộ mệnh, gọi chung là Dikapala) trong tư thế gồi cởi trần, đầu đội mũ, chân trái xếp bằng, chân phải co lên trước ngực, tay trái đặt lên đầu gối chân trái, khuỷu tay phải đặt lên đồi gối chân phải, đang ngồi trên mình voi, xung quanh thần có những đám mây bao phủ như hình ngọn lửa, hai bên thần có hai vũ nữ Apsara, cũng trong tư thế múa. Bên dưới mỗi vũ nữ là một con sư tử đang ở tư thế ngồi. Ở trước mặt của bệ đá là hai con sư rử đá ngồi ở tư thế đối nhau nhưng mặt lại quay ngược về sau. Còn hai con ở hai mặt bên thì mặt hướng về trước. Sư tử được đồng bào Chăm gọi là Rimon, là hình tượng phổ biến trong điêu khắc Chămpa, đây là con vật không có ở vương quốc Chămpa nhưng hình ảnh của nó được các vua chúa Chămpa sử dụng như biểu tượng cho quý tộc, cho sức mạnh vì theo truyền thuyết, sư tử là một trong mười kiếp hóa thân của thần Vishnu và đã giết được quỷ Hiraya Kapipu. Nhìn chung, bệ thờ này được trang trí độc đáo và là bệ thờ đẹp nhất được phát hiện ở Ngũ Hành Sơn cho đến nay.
Động Huyền Không lưu lại vết tích và di tích của cộng đồng cư dân Chămpa xưa. Thể hiện qua hình thức thờ nữ thần Po Inư Nagar. Tượng của nữ thần được trang trí trong ngôi đền nhỏ, màu sắc rực rỡ. Hai tai của bà to và trĩu nặng xuống, tóc dựng đứng, thế ngồi theo phong cách Ấn Độ. Đó là “vị thần hảo tâm có nhiều cảm ứng hiển hiện mà những sự phán xét có lẽ được chấp nhận nhiều hơn, và nhất là cự tuyệt những lời thề giả dối, vị lương thần có nhiều biểu hiện quyền năng. Bà ban ân huệ và hiển linh. Dân chúng thường gọi bà là “Bà chúa Ngọc”.
Đi tiếp vào bên trong động Huyền không, bệ đá ở đây có hình chữ L, cao 70 cm, dài 80 cm. Bệ đá phía trên trang trí chim thần, đây là con vật biểu trưng của thần Vishnu, tượng trưng cho sự bình an. Bên dưới là hình một vị thần đang ở tư thế chân co, một chân duỗi, hai tay nâng một vật đư về phía trước như đang dâng cúng cho ai đó. Phía trước là vị thần đầu sư tử, mình người đang đứng quay lại biểu tượng và vương quyền. Đây là một trong những tác phẩm độc đáo của cư dân Chămpa còn lưu lại ở Ngũ Hành Sơn.
Một số tượng thân Chămpa bằng đá sa thạch còn lại các hang động Ngũ Hành Sơn cũng như các họa tiết, hoa văn được trình bày trên mỗi tác phẩm điêu khắc về các vị thần, chứng tỏ văn hóa Chămpa đã có những bước phát triển rực rỡ, đời sống tâm linh tín ngưỡng vô cùng thiên liêng và đa dạng. Ngày nay, những tinh hoa văn hóa Chămpa là một phần văn hóa quý giá trong kho tàng di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam. Khu danh thắng Ngũ Hành Sơn mỡi ngày đón hàng ngàn du khách đến tham quan. Việc khai thác các giá trị văn hóa Chăm tại đây để tạo thêm phần hấp dẫn cho vùng đất nhiều giá trị văn hóa, lịch sử này là điều thật sự cần thiết.
Ngọc Hà ( Báo Văn Hóa)
